Nieuws

Zeven tips voor onderzoekend en ontwerpend leren

26 juni, 2023 6 Minuten Onderwijs

Op zoek naar een nieuw beroep voor Rekenbever

Door Remke Klapwijk, Wetenschapsknooppunt TU Delft

Onderzoekend & ontwerpend leren invoeren op school oogt als een enorme klus, de nieuwe lessen bedacht door onze pabo-studenten bewijzen het tegendeel. Door slim gebruik te maken van de mogelijkheden binnen de school bedachten Esmee Baars, Tessa Emons en Lisa van Veen speelse ontdekactiviteiten waar leerlingen graag aan meedoen: een beroepenproject voor kleuters en een leerlijn over dieren voor groep 1 tot 8. De uitkomst: korte, uitvoerbare activiteiten die zorgen voor een onderzoekende en creatieve houding met behulp van eenvoudige materialen. In deze blog staan onderzoekende en ontwerpende kleuters centraal die de wijk in gingen om beroepen te zoeken. De link naar de lesplannen van bovengenoemde studenten vind je onderaan dit blog.

De start: rekenbever is verdrietig

In dit project, bedacht en uitgevoerd door onze vierdejaars student Esmee Baars (V4e) voor haar minor onderzoekend en ontwerpend leren, gaan kleuters op zoek naar een nieuw beroep voor rekenbever. De kinderen kennen rekenbever al, hij wordt vaak gebruikt tijdens de rekenactiviteiten. Als de kinderen terugkomen van het buitenspelen staat rekenbever op tafel. Rekenbever is enorm verdrietig, hij heeft een traan op zijn gezicht en een plas tranen ligt op tafel.

De kleuters gaan in de kring zitten. ‘Wat is er aan de hand met rekenbever?’ vraagt Esmee. Samen bedenken ze vragen om achter het probleem te komen. ‘Wat is er aan de hand rekenbever?’, ‘Waarom ben je verdrietig?’ en ‘Kunnen we je helpen rekenbever?’. Esmee stimuleert vooral het stellen van open vragen en zo leren kleuters om onderzoekende vragen te stellen. Dan blijkt dat rekenbever het saai vindt om alleen maar te rekenen, hij wil graag iets anders erbij doen, maar weet niet welk beroep.

Alle kleuters willen de bever helpen om een nieuw beroep te vinden. Op tafel staan allerlei spullen uitgestald rondom beroepen zoals een politiepet, een bouwvakkershelm, een brandweerjas, een koksmuts, een deegroller, een oranje hesje, een reclameboekje van de supermarkt en verschillende informatie- en prentenboeken.

Na vijf minuten ervaren, voelen en kijken komen de kleuters samen en maken ze met Esmee een mindmap vol beroepen. Elk kind maakt daarna een tekening van één van de beroepen. Zo ontdekt de klas een groot aantal beroepen en zijn ze vanuit de materialen nieuwsgierig geworden naar het beroep erachter. Iedereen draagt bij aan het geheel en is zelf aan het onderzoeken en nadenken over beroepen.

Beroepenonderzoek in de buurt

De volgende activiteit is een rondwandeling in de buurt van de school. Esmee legt van tevoren uit dat de klas in de wijk op zoek gaat naar nieuwe beroepen. Na een kort kringgesprek over welke beroepen ze zouden kunnen tegen komen, gaan de kleuters op stap. De focus op beroepen maakt het wandelen door de buurt doelgericht, ze gaan op zoek vanuit een vraag en met “kijkpunten”. Als echte speurneuzen ontdekken de kleuters veel beroepen: twee vuilnismannen, een bakker, bloemist, kledingwinkelmedewerker, politieagenten en nog veel meer. Het meeste indruk maakt een gesprek met twee politieagenten die de kleuters een kleine rondleiding in de politiebus geven. Eén kind mag achter het stuur en iedereen kijkt wat er aan spullen achter in de politiebus te vinden is.

Ontwerpend aan de slag om bever te helpen

Daarna komt Esmee met een ontwerpvraag: Hoe kunnen we rekenbever helpen te ontdekken wat hij wil worden? Esmee gebruikt hier het Hoe Kun Je (HKJ) of Hoe Kunnen Wij format, dit is een geschikte manier om ontwerpvragen te geven.
Doordat de kinderen zelf al op zoek geweest zijn naar beroepen, hebben ze al veel kennis en ervaring opgedaan. Ze bedenken heel veel verschillende ideeën zoals een “kledingkast met allemaal kleren van beroepen en dan uitproberen” of “een dagje met mama en papa mee naar het werk”. Als een kleuter later in de week nog een nieuw idee krijgt, schrijft Esmee het idee op het digibord.

In ontwerpprocessen worden ideeën ook uitgewerkt, in onze formatieve evaluatie aanpak “Ontwerpen in Beeld” noemen we dit “ideeën tot leven brengen”. Met de hele klas worden de ideeën verder uitgewerkt via tekeningen. Esmee heeft van tevoren verteld dat de klas de drie meest gekozen ideeën daadwerkelijk gaan proberen te maken.
Zo maakt een groep kleuters voor bever een kledingkast met allemaal kleding van beroepen die hij kan uitproberen. Elke nacht test bever een ontwerp uit en vertelt hij de volgende ochtend wat hij allemaal heeft gedaan. Natuurlijk hebben de kleuters zelf ook alles uitgeprobeerd in de speel- & werklessen!

Zeven succesfactoren voor onderzoekend en ontwerpend leren

Wij zijn heel enthousiast over dit project omdat er een aantal succes-ingrediënten in zitten.

Vanuit de eigen leefomgeving: de start met een personage (de rekenbever) waar kinderen al bij betrokken gaan
Tastbaar, echte materialen en op stap naar buiten: met een doel (ontdekken van beroepen) onderzoek doen met behulp van eenvoudige materialen en de eigen buurt
Doelgericht: Kleuters bij elke stap zoals de wandeling in de buurt goede uitleg krijgen over het doel – we zoeken een beroep voor Bever
Open: de activiteiten zijn zowel open als doelgericht. Het doelgerichte zorgt ervoor dat ze weten waar ze naar op zoek zijn, terwijl het project open is en er veel ruimte is voor divergent denken (ofwel alle kanten op denken)
Veel korte, activerende activiteiten die samen een geheel vormen: er wordt steeds om inbreng van de kleuters gevraagd, bijvoorbeeld zelf vragen bedenken voor bever
Inzichten documenteren: inzichten van kinderen worden tijdens het proces vastgelegd in woord en tekening en zijn zichtbaar in het klaslokaal, daardoor bouwen ze voort op eerdere inzichten
Onderzoeksvaardigheden en ontwerpvaardigheden worden gecombineerd aangeleerd: onderzoeken en ontwerpen wordt afgewisseld, doordat ze creatief aan de slag mogen gaan– zoals de kledingkast met beroepskleding ontwerpen – wordt de eerder opgedane kennis uit onderzoek verdiept.

De leerkracht als educatieve ontwerper

Onderwijs wordt levendig en het leer- en ontdekmotortje wordt aangezet door de echte materialen en het onderzoek in de wijk. Een project zoals hier beschreven kan alleen vanuit een pabo-student of leerkracht ontstaan, die de eigen klas en de mogelijkheden van de buurt kent. Dit pleit voor meer OOL activiteiten ontwikkeld door de leerkrachten zelf.

Ontwerp- en onderzoeksvaardigheden

Bij het ontwikkelen en uitvoeren van het project heeft Esmee steeds de bijbehorende ontwerp- en onderzoeksvaardigheden benoemd, zie ook de leidraad Ontwerpend en Onderzoekend leren die Remke Klapwijk samen met Eveline Holla schreef. Door die te benoemen, is heel duidelijk wat de kern van de activiteit is en wat er wordt geleerd! We merken dat deze vaardigheden studenten en leerkrachten helpen bij het ontwerpen van een succesvol onderzoeks- en ontwerpproject, zelfs meer dan de bekende ontwerp- en onderzoekscycli.

Leerlijn voor Dummies

Een tweede project dat vergelijkbare ingrediënten heeft is de leerlijn met onderzoeks- en ontwerpuitdagingen rondom dieren van onze studenten Tessa Emons en Lisa van Veen. Ook deze lessenserie voor groep 1 tot 8 munt uit in praktische uitvoerbaarheid, maakt gebruik van stimulerende materialen zoals speelgoeddieren en combineert onderzoek met ontwerpen!

Pabo-studenten als ambassadeur van ontwerpend en onderzoekend leren

Wat wij zien is dat heel veel pabo’s het afgelopen decennium hebben geïnvesteerd in krachtig OOL onderwijs op de pabo en dat veel studenten het Onderzoekend & Ontwerpend Leren helemaal onder de knie hebben en fantastische activiteiten ontwikkelen! Wij zijn heel blij met deze nieuwe generatie studenten die interactief les geven en veel aan OOL willen doen.
Op onze hogeschool zien we dat docenten zoals Erwin Groenenberg in hun onderwijs de nadruk leggen op zelf ontwerpen van lessen, leerlingen echte ervaringen mee geven (maak het tastbaar met materialen!) en op buiten leren.

Lesplannen

AANMELDEN

Meld je aan voor de open dag

Benieuwd naar jouw reis tot leerkracht bij onze pabo? Ontdek het zelf tijdens de volgende open dag. Onze hogeschool is dan een speelveld van experiences, voorlichtingen, een pabo markt en nog veel meer. Je vindt ons op 300 meter van Rotterdam Centraal Station. Voel je welkom en meld je aan!